17 Aralık - Christmas Süslemeleri

 Edinburgh’ta Aralık ayı geldiğinde Noel süslemeleriyle şehrin ışıl ışıl olacağını ve bas bas “Noel, Noel!” diye bağıracağını düşünmüştüm. Evet, ışıklar yanıyor, çelenkler asılıyor ama her şey ölçülü. İlk fark ettiğim şey buydu. Christmas süslemeleri burada bir “gösteri” değil; sanki şehrin zaten var olan ruhuna eklenen küçük ama yerinde dokunuşlar gibi.

Old Town sokaklarında yürürken süslemeler özellikle sade. Taş binaların arasına serpiştirilmiş sıcak sarı ışıklar, kapılara asılmış yeşil çelenkler ve metal detaylar… Kimse bu tarihi dokunun önüne geçmeye çalışmıyor. Aksine, süslemeler geri planda durup şehri daha görünür kılıyor. Abartı yok, gürültü yok. Edinburgh’un bu bakış açısı gerçekten çok farklı, asla kendisinin önüne geçmesini istemiyor.

New Town’a geçtiğimde ise düzen hissi daha belirgin. Işıklar simetrik, renkler sınırlı, her şey planlı. Sokak lambalarına asılan yıldızlar neredeyse askeri bir disiplinle dizilmiş gibi. İlk başta soğuk gelebilir ama birkaç dakika sonra fark ediyorsunuz: bu düzen, Edinburgh’a çok yakışıyor.

Princes Street’te yürürken bir yandan vitrinlere bakıyor, bir yandan karşıdan yükselen kaleyi izliyordum. Christmas ışıkları kalenin silüetiyle birleşince ortaya çok güçlü ama yine de sakin bir görüntü çıkıyor. İnsan bakmaktan yorulmuyor. Burada süsleme göz yormuyor; tam tersine insanı yavaşlatıyor.

Mağaza vitrinleri de aynı anlayışta. Az obje, net bir tema. Çoğu vitrin bir hikâye anlatıyor; kış, ev, yalnızlık, sıcaklık… Plastik, parlak, göz alan süsler neredeyse yok. Her şey bilinçli bir sadelik içinde.

Edinburgh’ta Christmas süslemelerini sevmemin nedeni belki de bu: kimse sizi mutlu olmaya zorlamıyor. Işıklar var ama bağırmıyor, süsler var ama önünüze geçmiyor. Şehir kendi kimliğinden vazgeçmeden Noel’i karşılıyor.

Bence Edinburgh’ta Christmas, “ne kadar süsledik” değil, “ne kadar yerinde süsledik” meselesi. Ve bu işi çok iyi yapıyorlar.

16 Aralık - Bir Daha 2. El Kitapçılar, Water of Leith

 İkinci el kitapçıların büyük kitapçılardan ortam ve koku olarak büyük farkları var. Zaten fiyat farkına 6 Aralık tarihli yazımda değinmiştim. Ortam nasıl farklı, şöyle diyebilirim. Geniş bir alan yok. Kitap rafları ile aranızda çok az bir mesafe oluyor, bazen yerde, bazen tavana kadar alanda, her boş bulduğunuz yerde kitap görüyorsunuz. Buna bağlı olarak da inanılmaz güzel bir kitap kokusu var. Ha, ben seviyorum o ayrı. Babanızdan kalan kitaplar var ise, onu açıp kokladığınızda eski kitap kokusu diye bir şey var ya hani. İşte 2. El kitapçılarda o kokuyu kitabı açmadan duyabilirsiniz. 

Bakın, fotoğrafın kokusu yok mu sizce de?

En güzel tarafı da birbirlerine yakın olması. Bir iki sokak aralıklarla dağılmış bu kitapçıları fazla yürümeden gezmek mümkün. 

Kitapçılarda ruhumu doyurduktan sonra biraz da gözlerimi doyurmak için Water of Leith boyunca yürümeye karar verdim. Aslında bu nehirden bir kaç kere bahsettim size. Ama genel bir bilgi vermedim. İlte şimdi tam sırası sanırım.

Water of Leith, İskoçya'nın Edinburgh şehrinin merkezinden geçen, Pentlands Tepeleri'nden başlayıp (Edinburgh’un güneybatısında bir dağ sırası) Leith limanına ve ardından Forth Körfezi yoluyla denize dökülen yaklaşık 35 km uzunluğundaki nehirdir. Etrafındaki yürüyüş yolları, Stockbridge ve Dean Village’in içinden geçişi, kırsal bölgede vahşi yaşamın su ve sığınak kaynağı oluşu, coğrafi ve doğal varlıklar açısından önemli bir kaynak yapıyor kendisini.

Stockbridge derken arkadaşlar, ben size bu ülkede ömür 50 yıl uzar derken kaynak götüm değil, bilmenizi isterim: 

Stockbridge semtinde Water of Leith kıyısındaki evlerin sonbahardaki hali. Ben kışın videosunu çektim, baharda böyle. Cennet, cennet!

15 Aralık - Kathyrn’in Davetlisi Olarak “Carols by Candelight”

 Kursta seviye tespit sınavımın tarihi yaklaştıkça iyice İngilizceye asıldım. Artık bir üst kura çıkmak istiyorum çünkü sınıf artık beni yavaşlatıyor. Bu nedenle hocam bana bol bol test ve yazı ödevleri veriyor ki testi çözerken madi gudilere gelmeyelim. İşte bugün de Kathyrn’in davetlisi olarak Central Church’e gidene kadar okuma, yazma, alt yazı olmadan film izleme ile geçti. Yemeğimi yedikten sonra Agatha ile birlikte Fountainbridge’deki kiliseye gidip Deborah, Erika, Francesco ile buluştuk. 

Benim Hristiyan bir ülkede ilk Noel zamanlarım olduğu için ne yaptıklarını çok merak ediyorum. Bunu hocamla da paylaştığımda beni kiliseye davet etti. Açıkçası çekindim, benim ne işim var ki dedim kendisine. Bunun din veya inançla ilgili olmadığını, sadece nasıl kutlandığını görmemi istediğini söyledi. Zaten ben de merak ediyordum, sadece müslümana ne derler dedim aman ne diyecekler aq? Bizim gibi sıkıntılı insanlar değiller.

Evet, ortam böyle. İki ilahi (ama gayet modernize edilmiş) arada incilden bir kaç söz, sonra yine şarkı kıvamında ilahi diye devam etti.

 Deborah, Agatha, Francesco zaten Hristiyan. Erika da katolik okulunda okumuş. Gerçekten de ciddi anlamda tek yabancı bendim bu sefer. Ama dinledim, izledim. İlahi demeyeyim de şarkıları söylerken ellerini havaya kaldırıp kendinden geçenleri gördüm. Aşırılık her alanda saçma arkadaşlar.

Program bitince Kathy bizi yukarı kata çıkardı. Bir Amerikalı ile birlikte hem sohbet ettik hem de ağaç süslemeleri yaptık.

Ben sanıyorum ki ağacı süsleyeceğiz, onlar da anı olsun diye bize vereceklermiş.

Tabi ki seve seve çantama attım iki süsü de. 

İşte böyle sakin, huzurlu, musmutlu bir pazar günü Edinburghta geçti gitti.

14 Aralık - Stirling, Tinsel&Tartan, Stirling Smith Art Gallery and Museum, Stirling Castle, Darnly Coffee House, Church of the Holly Rude

 Stirling'i elinde tutan, İskoçya'yı elinde tutar!

Ya ben bu şehri nasıl anlatırım bilmiyorum. Nedenini bilmediğim bir şekilde çok sevdim bu ortaçağdan kalma İskoç şehrini. 50.000 kişilik nüfusu ile gez gez bitmeyen tarihi mekanlarıyla eğer gidilebilirse bir çok alan sunuyor kendisi.

Waverley Train Station'da Deborah ve Erika ile buluşup trene atlayıp geldik Strling'e. Yoğun bir program ve soğuk hava bizi bekliyordu. Trenden inince önce şehir merkezinde tur atmaya başladık. Daha önce dediğim gibi, İskoçya'da her şehir birbirine benziyor. Stirling de bu kuralı bozmamış.

 Çok sakin, az insan, az araba, bol yeşillik ve bol temiz havanın bulunduğu bu şehri acele etmeden turlarken çok tatlı bir dükkanla karşılaştık: Tinsel&Tartan Handmade Scottish Souvenirs.

Bu küçücük dükkanın içersindeki hediyelik eşya çokluğu hepimizin gözlerinden kalpleri fışkırttı.

Deborah yanında kaldığı aile için hediyelerini aldıktan sonra oradan çıkıp yürüyerek Stirling Smith Art Gallery and Museum'a vardık. 

1874'teki kuruluşundan bu yana Stirling tarihinde çok özel bir rol oynayan müze, sanatçı Thomas Stuart Smith'in (1815-1869) vasiyetiyle Stirling Belediyesi tarafından sağlanan arazide kurulmuş. Müze ve kütüphane okuma salonuyla birlikte ağırlıklı olarak çağdaş sanat galerisi olarak hizmet vermesinin yanı sıra Stirling bölgesi için bir galeri, müze ve kültür merkezi olarak da kullanılıyor. Stirlingshire'ın tarihi eserleri ve resimlerinin yanı sıra çağdaş sanatçılara da sergi fırsatları sunmaktaymış.

Yağlıboya eserlerini gördükten sonra iki kapılı bir yerden geçince hangar gibi bir alana çıktık aniden müze içersinde. Hiç beklemediğimiz biçimde sanki zaman tüneline girmişcesine bizi Stirling'in tarihine yönlendirdi bir anda. 

Yolculuğumuza tarih öncesi balina kemikleri, bronz çağı lahitleri ve Roma çanak çömlekleriyle başlayıp William Wallace, Kral Robert Bruce ve Bağımsızlık Savaşları hakkında bilgi edinip İskoç demokrasisinin Stirling sokaklarında nasıl kurulduğunu keşfettirdi bize. İşin en eğlenceli tarafı da hangarın içerisindeki bir alanda kostümler ile önceki çağlara ışınlandığınız bu koridorda onlar gibi giyinebiliyorsunuz.

Böyle 😉

Geçirdiğimiz harika zamandan sonra Stirling Kalesine doğru yürümeye başladık. Aslında tırmanmaya başladık diyebiliriz çünkü, kaleler doğası gereği bir tepe üzerinde bulunmak zorunda. İnanın doğru yolun o yol olup olmadığına emin değildik, tepede bir yapı vardı, google bize evet doğru yoldasınız diyordu ama patikadan bata çıka, nefes nefese kalarak sonunda kaleye ulaştık.

Fotoğrafta çektiğimiz çile belli değil sanki ama kaleye çıkınca ne kadar yüksekte olduğumuzu anladık:

Her zamanki gibi olmazsa olmazımız, mezarlığımız:

Stirling Kalesinde yapılarının çoğu 15. ve 16. yüzyıllardan kalma. İngiltere ile birleşmeden önce, Stirling Kalesi, hem bir saray hem de bir kale olarak kullanılan birçok İskoç kraliyet konutundan en çok kullanılanlarından biriymiş ve 1542'de İskoçya Kraliçesi Mary de dahil olmak üzere birçok İskoç kralı ve kraliçesi Stirling'de taç giymiş, doğmuş veya ölmüş.

Castle of Edinburgh'tan üstün olan özelliği, içerisindeki odalarda eşyalar vardı. İşte ben bunu gerçekten seviyorum. Yanlış bir hayale bırakmadan, odaların o zamanlarda nasıl kullanıldığını, iç dekorasyonunun ne şekilde olduğunu görmek istiyorum ve bu kalede bunu bulabildim.

Belki kendi tarihi olduğu için bir İskoç veya İngiliz bunu tahmin edebilir, bilebilir ama o topluluğun tamamen dılından gelen benim gibi insanlar için eskiden nasılmış halini görmek tatmin ediciydi.

Hatta bu kadarını tahmin etmiyordum diyebilirim. İşte işini seven isanların gösterdiği adanmışlık seviyesi. İşte cesaret, işte feraset, işte fedakarlık, işte mertlik, işte adam gibi adamlık!

Kralın Huzur Odası'nın tavanı, başlangıçta "günümüzde mevcut olan en iyi İskoç Rönesans ahşap oymacılığı örneklerinden biri" olarak tanımlanan, Stirling Başları olarak bilinen bir dizi oyma meşe portre yuvarlak figürüyle süslenmişti. Ayna yardımı ile tavanda bulunan tüm ahşap süslemeleri inceleme şansına eriştik.

Yemek ve dinlenme molasının ardından biraz daha gezip,

Verdiğimiz paraya (19,5 pound) Edinburgh Kalesinden daha fazla değen kalemize yavaş yavaş veda ettik.

Ardından ısınmamız gerekti, bu İskoç halkı soğuğu bizim hissettiğimiz gibi hissetmiyorlar anacım. Biz donduk valla, o yüzden şehir merkezinde güzel bir kafe aradık, Darnly Coffee House'a karar kıldık.

Google puanı 4,8'miş. Sanki biraz bonkör davranmışlar gibi geldi ama sıcacık mekan hepimize iyi geldi.

Anam içim dışım donmuş valla. Sandviç zaten hava kadar soğuk, yerken beton yiyorum sanmıştım. Termosumda her zaman çay var ama nedense hepimizin canı sıcak bir yemek çektiği için bişeyler yemeye karar verdik.

Tereyağı sürdüğüm sıcak ekmekler, sıcak ve bol körili çorba ile çok iyi geldi.

16:08'de hava böyle olmuştu, soğuktu ama hiçbirimizin canı gitmek istemiyordu. Kuzeye yakın olmanın değişik tarafı, havayı bu renkte gördükten sonra yaklaşık 5 dakika içersinde karanlığa geçiş yapıyorsunuz. Hal böyle olunca da, hadi bir çılgınlık yapıp Church of the Holly Rude'un hemen yanındaki mezarlığa gidelim dedik. Yazarken diyorum kendime, mal mısın kızım?

He gittik, al noooldu derken camekan içerisinde güzel bir heykel gördük. Aha o oldu.

Israrla gitmiyoruz işte. Hadi budan girek, hadi burdan çıkak, acaba christmas market var mı onu da arayak diye diye şehir merkezinde yürüdük.

Emekli şehri gibi anacım, in cin top atayi. Yapacak bişey bulamayınca mecbur artık geri dönelim dedik.

Otele bak beeee 😍

Şehir sanki 20:00'de kapanıyormuşçasına sokaklar boşaldığı için artık mecburen döndük Edinburgh'a.
 

 

13 Aralık - Edinburgh’da Herkes İçin Yer Var

Yaklaşık 500.000 kişilik nüfusu olan Edinburgh'ta her canlı için yer var. Genel olarak Türk insanının aklında, yarımada insanlarının çok soğuk varlıklar oldukları düşünülür. 

Hayır! Onlar asla işlerinize burunlarını sokmazlar. Asla ne zaman evleneceksin, kilo mu aldın, sevgilin var mı gibi kaba saba, özel alanınıza giren tek bir soru sormazlar. Misafirlerini 10 çeşit yemeğe boğmazlar belki ama kişisel alan sınırı, toplumsal terbiye üst düzeydedir. Belki kendi toplumlarından veya dinlerinden veya ırklarından olanlara daha hoşgörülüdür diyebilirsiniz, onlar genelde siyasetçilerdir. Doğrudur, AB ülkesinde yaşayan beyaz ve hristiyan ırkı kayırabilirler ama onlar siyasetçi. Ahlakın olmadığı kesimden bahsediyoruz. Ama bizim konumuz, Edinburgh.

Edinburgh, tarihi sokaklarıyla dışarıdan bakıldığında biraz ciddi, biraz ağırbaşlı bir şehir gibi görünebilir. Ama içine adım attığınız anda bambaşka bir hava sarar etrafınızı. Çünkü Edinburgh, yaşayan her bireyin kendine ait bir alanı, bir söz hakkı ve bir güvenlik hissi olması gerektiğine inanan şehirlerden biridir. Yani burada gerçekten “herkes için yer vardır.”

Edinburgh’da çocuklar sadece şehrin küçük sakinleri değil; kent planının bir parçası olarak toplumda yer alır. Parklar, oyun alanları, müzelerdeki interaktif bölümler, aile dostu kafeler… Hepsi oldukça yaygın bu şehirde. National Museum of Scotland’daki çocuk galerileri, minik ziyaretçilerin hem eğlenip hem öğrenmesi için tasarlanmıştır mesela. Sadece müzeler değil, şehrin dört bir yanındaki community centre’lar çocukların sosyal etkinliklere katılmasını teşvik eder haldedir. Kütüphaneler de çocuk kitap kulüpleri ve “storytelling time” etkinlikleriyle sürekli dolup taşıyor burada. Edinburgh’da ebeveynler çocuklarıyla şehirde dolaşırken hiç zorluk çekmezler; kaldırımlar geniş, toplu taşıma uygun ve çoğu mekân bebek arabası dostudur. Çocuklara gösterilen bu saygı şehrin en sıcak taraflarından biri.

Edinburgh, üç büyük üniversiteye (University of Edinburgh, Heriot-Watt University, Edinburgh Napier University) ev sahipliği yaptığı için genç nüfusun enerjisiyle dolu. Öğrencilere saygı sadece “kampüs yaşamıyla” sınırlı değil; tüm şehir gençlerin varlığını kabul ediyor ve destekliyor. Kafeler, çalışma alanları ve kütüphaneler gençlerle dolu ve çoğu mekân öğrencilere indirimler sunuyor. Sanat, tiyatro ve müzik festivallerinde gençlerin üretimlerine özel alanlar ayrılıyor. Şehir içi ulaşımda öğrenciler için makul fiyatlı seçenekler var. En önemlisi de gençlerin kendilerini ifade etme hakkına duyulan saygı. Edinburgh, gençlerin fikirlerini, giyimini, duruşunu sorgulayan değil; onları olduğu gibi kabul eden bir yer.

Edinburgh’da yaşlıların toplumdaki rolü çok değerli görülüyor. Günlük hayatta bunu birçok yerde fark edebilirsiniz: Toplu taşımada yaşlılara yer verme sadece bir nezaket değil, neredeyse doğal bir refleks. Kütüphanelerde, community centre’larda ve belediye binalarında yaşlılara yönelik ücretsiz sosyal etkinlikler, kurslar ve toplantılar düzenleniyor. Şehrin pek çok noktasında “age-friendly” tabelaları var; bu mekânların erişilebilirlik standartlarını karşıladığını gösteriyor. Edinburgh’da yaşlı bireyler yalnız hissetmesin diye kurulan topluluklar, gönüllü grupları ve sosyal programlar, şehri daha dayanışmacı kılıyor.

Edinburgh'ta herkese yer var derken işkembedeb sallamadığımın bir diğer göstergesi de LGBT bireyler. LGBT bireyler, burada sadece “kabul edilen” değil, aynı zamanda görünür ve aktif bir topluluğun parçası. Şehirde her yıl düzenlenen Edinburgh Pride, binlerce kişinin katıldığı renkli bir festival. LGBT dostu mekânlar, özellikle Leith ve Old Town bölgelerinde oldukça yaygın. Üniversitelerden belediyeye kadar birçok kurum eşitlik politikalarını açık şekilde yürütüyor. En önemlisi ise şehirde güvenlik hissi çok yüksek. İnsanlar el ele yürürken, kimliklerini ifade ederken veya kendi tarzlarını yaşarken tedirginlik hissetmiyor. Bu, Avrupa’da her şehirde bulunmayan önemli bir özgürlük.

Edinburgh, dünyanın dört bir yanından gelen göçmenlerin kendine yeni bir hayat kurabildiği sıcak bir şehir. Burada göçmen olmak çoğu zaman bir “yabancılık” değil, büyük bir çeşitliliğin doğal parçası olarak görülüyor. Marketlerde farklı diller duyarsınız, kafelerde dünya mutfaklarını bulursunuz, üniversite çevrelerinde farklı kültürlerin özgürce kaynaştığına tanık olursunuz. Belediyenin dil destek programları, üniversitelerin kültürel entegrasyon etkinlikleri ve mahallelerdeki toplum merkezleri, yeni gelenlerin kendini yalnız hissetmesini engeller. Edinburgh’da göçmenler yalnızca “misafir” değil; şehrin dokusunu zenginleştiren sessiz kahramanlar olarak kabul edilir. Tabi eğer gerçekten ülkenin işine yarıyorsanız. AB'den çıkınca bu aşırı hümanist durumu çok şükür ki değiştirdiler.

Edinburgh’da hayvanlar gerçekten şehrin saygı gören sakinleri arasında. Köpekler parklarda özgürce koşar, kafelerin çoğu “dog-friendly” tabelalarıyla kapılarını onların pati izlerine açar. Şehirde sokak hayvanı görmek neredeyse imkânsızdır; hayvan refahı konusunda düzenlemeler ve denetimler oldukça güçlüdür. Holyrood Park’taki kuğulara, Arthur’s Seat eteklerindeki tilkilere ve Royal Botanic Garden’daki kedi ziyaretçilere saygıyla yaklaşılır. Sıklıkla toplu taşımalarda kedi, köpek ve insan birlikteliklerini görebilirsiniz. Veteriner hizmetleri yaygın, barınaklar ise eğitime, sahiplenmeye ve hayvanların mutluluğuna odaklanır. Kısacası Edinburgh’da hayvanlar yalnızca varlığı tolere edilen canlılar değil, hayatın doğal ve sevilen bir parçasıdır.

Bu şehirde herkesin yeri var da bir bana yer bulamadın EDINBURGH!